Năm học 2024-2025 là năm đầu tiên áp dụng sách giáo khoa (SGK) Tiếng Việt mới cho học sinh lớp 5 theo Chương trình giáo dục phổ thông mới (chương trình GDPT 2018 ) . Sách tiếp tục phát triển ý tưởng chung của bộ sách được hình thành từ các lớp dưới về nội dung kiến thức và về các kĩ năng sử dụng tiếng Việt, đồng thời đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới ở cấp Tiểu học. Trong đó, hoạt động nói và nghe được đặc biệt chú trọng.

Về thời lượng, SGK Tiếng Việt 5 bố trí mỗi tuần gồm một bài 3 tiết và một bài 4 tiết. Tiết 4 (của bài 4 tiết) dành cho “Nói và nghe” hoặc “Đọc mở rộng”. Như vậy, cứ 2 tuần học, các em lại được học 1 tiết để rèn kĩ năng nói, nghe.

Về nội dung,hoạt động nói và nghe ở SGK Tiếng Việt lớp 4 và lớp 5 đều đề cao hình thức thảo luận. Tuy nhiên, nội dung thảo luận trong Tiếng Việt 4 là “một vấn đề đáng quan tâm hoặc một nhiệm vụ mà nhóm, lớp phải thực hiện”. Còn nội dung thảo luận trong Tiếng Việt 5 lại là “một vấn đề có các ý kiến khác biệt”, “ý kiến trái ngược nhau”. Như vậy, việc vận dụng tư duy thông qua hoạt động nói và nghe ở Tiếng Việt 5 đã được đẩy cao lên một bước so với yêu cầu ở Tiếng Việt 4.

Mặt khác, nội dung nói và nghe ở lớp 5 rất phong phú. Nội dung hoạt động này cho các em được chủ động giới thiệu, chia sẻ và biết thêm về các điểm tham quan, vui chơi lý thú phù hợp với lứa tuổi; các di tích lịch sử, danh thắng; các chương trình nghệ thuật hay cuốn sách mình yêu thích… với những gợi ý cụ thể nhằm gợi mở cho các em những điều cần nói. Hoạt động thảo luận cũng hướng học sinh tới việc mạnh dạn đưa ra những quan điểm, ý kiến cá nhân của mình về các vấn đề trong cuộc sống như: Bảo tồn động vật hoang dã, Giới thiệu về bộ phim yêu thích, Ứng xử trong trường học…

Với nội dung nói và nghe như trên, học sinh sẽ được rèn luyện khả năng trình bày, được lắng nghe, được hiểu… và thêm yêu đất nước, dân tộc mình. Với hoạt động này, chắc hẳn có em sẽ lo lắng về khả năng của bản thân, liệu có đủ tự tin, hiểu biết để chia sẻ ý kiến của mình trong giờ giới thiệu hay thảo luận? Nhưng học sinh có thể hoàn toàn yên tâm vì nội dung “Nói và nghe” trong Tiếng Việt 5 luôn được kết nối chặt chẽ với các hoạt động khác trước đó. Đây chính là điểm mới đặc biệt của SGK Tiếng Việt 5 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống. Nhóm tác giả sách đã chuẩn bị cho các em vốn kiến thức, kĩ năng cần thiết (từ hoạt động đọc, luyện từ và câu, viết, đọc mở rộng) để các em tự tin thực hành nói và nghe.

Chẳng hạn như ở chủ điểm “Thiên nhiên kì thú”, các bài đọc Kì diệu rừng xanh, Hang Sơn Đoòng - Những điều kì thú, Những hòn đảo trên vịnh Hạ Long… sẽ giúp các em gợi mở, hình dung được các sự vật, hiện tượng thiên nhiên đầy màu sắc, thú vị.

Phần “Viết” giúp các em tìm hiểu cách viết bài văn miêu tả phong cảnh; biết sử dụng nhiều giác quan để quan sát, cảm nhận vẻ đẹp xung quanh; biết chọn lọc từ ngữ phù hợp, hoặc sử dụng các hình ảnh so sánh để làm nổi bật đặc điểm của từng nơi, từng cảnh vật… Phần “Đọc mở rộng” yêu cầu đọc thêm các nội dung liên quan để mở rộng kiến thức, ví dụ như “Đọc sách báo khoa học viết về động vật hoang dã”. Phần “Luyện từ và câu” rèn kĩ năng sử dụng từ đồng nghĩa để viết đoạn văn về cảnh đẹp thiên nhiên… Tất cả những nội dung trên sẽ giúp các em được trang bị các điều kiện về kiến thức, vốn từ, kĩ năng… để tự tin bước vào hoạt động thảo luận. Như vậy ở hoạt động Nói và nghe theo chủ điểm này, các em được chia sẻ lại những gì đã biết, thu nhận thêm những điều mới mẻ để thêm yêu quý, trân trọng và có ý thức bảo vệ thiên nhiên.

Nội dung sách còn chỉ dẫn rõ ràng về cách thức rèn kĩ năng. Để nói và nghe, các em cần bám sát 3 công đoạn: chuẩn bị (dự kiến phương tiện, nội dung để sẵn sàng cho hoạt động nói – nghe), trình bày (giới thiệu hoặc thảo luận những nội dung cụ thể dựa theo kết quả chuẩn bị), đánh giá (nhận xét, đánh giá bài giới thiệu hoặc ý kiến thảo luận của các bạn). Ở mỗi công đoạn, sách đều đưa ra gợi ý sát thực. Hoạt động nói và nghe trong Tiếng Việt 5 bộ Kết nối tri thức với cuộc sống với nhiều điểm mới, nội dung thiết thực, hấp dẫn chắc chắn sẽ tạo hứng thú cho các em khi tham gia hoạt động này.

P.V

Nguồn: Báo Tiền phong