NXBGDVN - Với khoảng gần 6 triệu người Việt Nam sinh sống ở 130 quốc gia và vùng lãnh thổ thì việc dạy tiếng Việt cho trẻ em trong các gia đình người Việt cũng luôn được đặt ra. Nhiều gia đình cũng ý thức về việc dạy tiếng Việt cho con em mình để giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc nhưng còn gặp nhiều khó khăn, nhất là những nơi số lượng cộng đồng người Việt còn nhỏ và cơ hội tiếp cận với các tài liệu dạy tiếng Việt còn hạn chế.

     Từ nhiều năm nay, Chính phủ Việt Nam đã triển khai các hoạt động để phát triển việc dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài như: xây dựng  hệ thống giáo trình dạy tiếng Việt; xây dựng tủ sách tiếng Việt tại các thư viện cộng đồng; bồi dưỡng giáo viên, tình nguyện viên dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài; tổ chức các lớp học tiếng Việt ngắn hạn tại nước sở tại; dạy tiếng Việt trên truyền hình, đài phát thanh dành cho người Việt Nam ở nước ngoài... Và mới đây nhất là đề án “Ngày Tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài giai đoạn 2023-2030” đã được Chính phủ phê duyệt ngày 03/9/2022. Đề án bao gồm nhiều hoạt động hỗ trợ, thúc đẩy phong trào dạy và học tiếng Việt ở nước ngoài, qua đó góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, tôn vinh ngôn ngữ dân tộc, góp phần xây dựng cộng đồng người Việt ở nước ngoài đoàn kết, vững mạnh, tích cực đóng góp cho quê hương, đất nước.

     Là một đơn vị hoạt động trên lĩnh vực văn hoá giáo dục, từ nhiều năm nay, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) cũng đã tham gia tích cực trong việc góp phần nâng cao dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài, nhất là cho trẻ em. Đã có nhiều bộ sách được xuất bản như: Quê Việt, Tiếng Việt vui... Đặc biệt trong năm 2022, NXBGDVN đã ra mắt hai tập đầu tiên của bộ sách Chào Tiếng Việt do Tiến sĩ Nguyễn Thuỵ Anh làm tác giả. Đây là bộ sách hỗ trợ việc dạy và học tiếng Việt cho trẻ em Việt Nam ở nước ngoài từ 6 – 15 tuổi dựa trên các tiêu chí của từng bậc năng lực được quy định trong Chương trình tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài của Bộ Giáo dục & Đào tạo ban hành năm 2018.

Bộ sách Chào Tiếng Việt đã ra mắt bạn đọc 2 cuốn đầu tiên và được đón nhận ở năm châu

     Tác giả Nguyễn Thuỵ Anh từng có 17 năm học tập và trải nghiệm ở Nga về chuyên ngành ngôn ngữ và giáo dục học, là dịch giả của nhiều tác phẩm văn học Nga cũng như có nhiều sáng tác văn học, trong đó có bài thơ Tia nắng đi đâu được tuyển chọn đưa vào sách giáo khoa Tiếng Việt 1 (Bộ Kết nối tri thức với cuộc sống). Sống ở nước ngoài nhiều năm cộng với các hoạt động để thúc đẩy sự phát triển Tiếng Việt ở Đức, Ba Lan, Pháp..., chị cũng rất thấu hiểu sự khó khăn trong việc dạy Tiếng Việt cho trẻ em trong các gia đình người Việt Nam ở nước ngoài. Tài liệu về giảng dạy Tiếng Việt không hẳn thiếu nhưng tài liệu thực sự phù hợp tâm lí trẻ em thì rất hiếm. Mong muốn viết một bộ tài liệu về dạy tiếng Việt thế nào cho trẻ em dễ học, dễ hiểu cũng là điều chị đã ấp ủ  nhiều năm.

Tác giả Nguyễn Thuỵ Anh trong buổi tập huấn dạy tiếng Việt

     Khi trở về nước, chị vẫn tiếp tục nhiều hoạt động gắn bó với trẻ em bằng việc phát triển mô hình câu lạc bộ “Đọc sách cùng con” ở nhiều địa phương nhằm hỗ trợ các bậc phụ huynh trong việc lựa chọn sản phẩm đọc cho con em mình, đồng thời tạo cơ hội cho các em có các hoạt động trải nghiệm. Từ kiến thức đã học, cộng với những kinh nghiệm và ngữ liệu đúc rút trong quá trình giảng dạy tiếng Việt ở nước ngoài, sự thấu hiểu tâm sinh lí trẻ em đã được chị kết tinh trong bộ sách Chào Tiếng Việt.

Điểm đặc biệt của bộ sách là cách tiếp cận kiến thức rất nhẹ nhàng, sinh động, hình thức tổ chức đa dạng giúp các em luôn vui vẻ, hứng thú và chủ động tìm tòi, sáng tạo. Thông qua những hoạt động đó, trẻ em sẽ biết vận dụng những điều đã học vào thực tế. Chính cách tiếp cận này đã tạo nên sự độc đáo của bộ sách:

Thứ nhất là quá trình dạy tiếng Việt dựa trên sự phát triển tự nhiên của trẻ nhỏ thông qua các tuyến nhân vật trong sách.

Thứ hai là học sinh học thông qua việc làm, các em dưới sự hướng dẫn của thầy cô, cha mẹ, ông bà tự làm ra sản phẩm của chính mình.

Thứ ba là mạch truyện chặt chẽ sẽ xuyên suốt ở sáu cấp độ tương đương với sáu chặng đường của các nhân vật trong quá trình trải nghiệm, khám phá tiếng Việt với yêu cầu ngày càng nâng cao sau mỗi cấp độ. Ở cấp độ 1, các em chủ yếu được làm quen với tiếng Việt, với các chữ cái, hệ thống phụ âm, nguyên âm, thanh điệu... Ở cấp độ 2, các em sẽ bắt đầu chặng đường khám phá tiếng Việt qua các câu chuyện, tình tiết lôi cuốn. Sách tập trung phát triển về khẩu ngữ cũng như các kĩ năng giao tiếp. Ở cấp độ 3, vốn từ vựng được mở rộng, các em cùng nhau nghiên cứu cách giải quyết các vấn đề hướng đến đất nước, con người Việt Nam; hướng dẫn học sinh tham gia vào các dự án thực tế của người Việt Nam ở nước ngoài hoặc chung với người Việt Nam. Với cấp độ 4, học sinh có thể sử dụng tiếng Việt để kết nối các hoạt động của người Việt Nam ở nước ngoài và trong nước, biết xử lí tra cứu các thông tin bằng tiếng Việt. Sách cũng cho các em tiếp cận kho tàng văn học dân gian Việt Nam như ca dao, tục ngữ đưa vào sách. Cấp độ 5: Học sinh có thể sử dụng tiếng Việt để phát triển năng lực hoạt động xã hội. Cấp độ 6: Đây là cấp độ cuối, học sinh có thể sử dụng tiếng Việt linh hoạt và sáng tạo để phát triển bản thân trong lựa chọn ngành nghề, sở thích, sáng tạo nghệ thuật...

Thứ tư là sách giáo dục trẻ em tình yêu đất nước qua những câu chuyện, bài thơ, món ăn, phong cảnh... tiêu biểu của Việt Nam.

Những nội dung trong sách được chọn lọc cẩn thận, đảm bảo sự gần gũi với môi trường học tập hiện tại của các em nhưng vẫn đậm đà bản sắc Việt Nam. Cách thể hiện qua các tuyến nhân vật với các cốt truyện hấp dẫn sẽ dẫn dắt các em luôn mong chờ những điều lý thú trong những bài học tiếp theo. Các vấn đề khó về âm, vần, thanh điệu được giải thích qua các nhiệm vụ, trò chơi trải nghiệm sẽ đưa tiếng Việt đi vào cuộc sống các em một cách tự nhiên, gần gũi nhất.

     Chào Tiếng Việt với nguồn ngữ liệu phong phú và các gợi ý  thực hiện hoạt động hấp dẫn rất xứng đáng là tài liệu tham khảo hữu ích cho các thầy cô giáo đang dạy tiếng Việt cho các nhóm lớp. Đây cũng là công cụ hỗ trợ các ông bà, bố mẹ duy trì việc giao tiếp tiếng Việt với con thông qua hoạt động học tiếng Việt chung của cả gia đình.

     Hiện nay, bộ sách đã có mặt ở nhiều nước như: Đức, Bỉ, Ba Lan, Áo, Pháp, Séc, Nhật Bản, Malaixia... và nhận được các phản hồi tích cực từ các giáo viên dạy tiếng Việt  cho các gia đình người Việt. Cô Trần Ngọc Thảo - giáo viên dạy tiếng Việt ở Pháp cho biết, cách tiếp cận kiến thức qua các trò chơi nên việc dạy ngữ âm, từ trở nên dễ hiểu và cuốn hút. Cô thường tham khảo các gợi ý của bộ sách để dạy tiếng Việt cho trẻ em.

Bộ sách Chào Tiếng Việt thu hút các giáo viên dạy tiếng Việt cho trẻ em

     Không dừng ở đó, tác giả Nguyễn Thuỵ Anh còn đóng vai trò là cố vấn, viết kịch bản và trực tiếp dẫn chương trình Chào Tiếng Việt - một chương trình do NXBGDVN phối hợp với Ban Truyền hình đối ngoại (Đài Truyền hình Việt Nam) sản xuất mỗi tuần một số với thời lượng 15 phút, bắt đầu từ năm 2023 nhằm giảng dạy, phục vụ trẻ em ở độ tuổi tiểu học sinh ra và lớn lên ở nước ngoài. Với chương trình này, trẻ em được truyền cảm hứng qua các trò chơi, bài hát, câu chuyện, bài thơ, đồng dao hay các điệu nhảy... Các bài học đưa trẻ em vào các tình huống giao tiếp cụ thể như đời thường để dễ tiếp thu ngôn ngữ Việt và vận dụng được sau đó.

     Chào Tiếng Việt dự kiến sẽ hoàn thành cấp độ 6 vào năm 2025. Hiện tại, tác giả và đội ngũ làm sách của NXBGDVN cũng đang tích cực thực hiện các công đoạn để sách ra đúng tiến độ, đáp ứng nhu cầu dạy tiếng Việt cho trẻ em ở nước ngoài, góp phần khơi dậy và phát huy tinh thần hướng về quê hương, đất nước, quảng bá tiếng Việt và văn hoá Việt Nam ở nước ngoài./.

Kim Ngọc